KIRILGAN 5’Lİ ÜLKELER VE EKONOMİK DURUMLARI
Kırılgan 5’li ekonomiler; Brezilya, Endonezya, Hindistan, Türkiye ve Güney Afrika’dır. Yükselen
ekonomilerin en kırılgan görünenlerini bir araya toplayan bu sınıflandırma
Morgan Stanley’nin bir araştırmacısı tarafından ilk kez kullanıldıktan sonra
yaygınlık kazandı. Bu grupta Brezilya, Endonezya, Hindistan, Güney Afrika ve
Türkiye yer alıyor.
Kırılgan 5’li ekonomilerin ortak özellikleri
vardır. Bunlar ikiz açık görülmesi(cari açık ile bütçe açığı görülmesi) ,
enflasyon ve değer kaybeden para birimlerine sahip olmaları gibi. Kırılgan 5’li
ülkelerin ekonomik verilerini inceleyelim.
KIRILGAN 5’Lİ ÜLKELERİN DOLAR KARŞISINDA
DURUMU
** 2015 yılı başlangıcından beri
Türk Lirası -- % 16,10 değer kaybı
Brezilya Reali -- % 16
değer kaybı
Güney Afrika Randı --
% 2,03 değer kaybı
Hisdistan Rupisi -- %
1,6 değer kaybı
Endonezya Rupiahı -- % 3,58 değer kaybı.
Kırılgan 5’li nin hepsi 2015 yılı başından beri
dolar karşısında değer kaybı yaşamış. Kırılgan 5’li ülkelerin içinde en çok
parası değer kaybeden ülke Türkiye. Bunun sebebi Türkiye içindeki siyasi
gerginlikler. Cumhurbaşkanının , Merkez Bankası başkanına faiz ile ilgili sert
söylemleri Türkiye içindeki yabancı yatırımcıları tedirgin etti ve bu yüzden o
dönemde Türkiye’den hızlı çıkışlar oldu. Bu olayda döviz üzerinde (USD-EUR)
yukarı yönlü harekete neden oldu. Aynı dönemde Fed faiz tartışmaları USD değerini
daha da arttırdı ve 4 aylık bir süreçte USD , Türk Lirası karşısında % 16,10
değer kazandı.
Türk Lirası
(Grafikler ve bulgular bana aittir.)
TL 2015 yılı başlangıcından beri arada bir değer
kazansa bile genel görünüm olarak büyük değer kayıpları yaşamış. USD/TRY
paritesinin yukarı yönlü hareketinin nedenleri var.
1-
Türkiye seçim atmosferine girdiği için
ülkede siyasi bir gerginlik var.
2-
Enflasyon yükseliyor , işsizlik artıyor ,
büyüme oranları küçülme yaşadı. Buda yatırımcının piyasadan çıkmasına neden
oluyor.
3- Faiz tartışmaları Merkez Bankası üzerinde çok
büyük baskı oluşturuyor.Buda M.B bankası bağımsızlığına müdahale
olarak algılanıyor.
4- Fed (Amerika Merkez
Bankası) parasal genişlemenin istediği noktaya geldiğini söyleyip faiz
arttırımına gidiceğini açıklaması da USD’nin değerlenmesine yol açıtı.
5-
Fed ‘ in faiz arttıracağını açıklaması ,
Türkiye’deki siyasi gerginlik ve Türkiye ekonomisinde ki durgunluğun sonucu
olarak TL en çok değer kaybeden para birimi oldu.
ENDONEZYA RUPİAHSI
(Grafikler ve bulgular bana aittir.)
Endonezya Rupiahı dolar karşısında ilk 3 ayda % 5 üzerinde değer kaybına uğramış ama sonradan %1,8 değer kazanmış.
BREZİLYA REALİ
Brezilya Reali
2015 yılında 3,5 ay gibi bir sürede Dolar karşısında %23,8 değer
kaybetmiş ama sonra %6,14 değer kazanmış ve 2015 yılı dolar karşısında %16
değer kaybına düşürmüş.
Türkiye’nin ekonomik olarak en çok benzediği
ülkelerden biride Brezilya. Brezilya Hükümeti de siyasi olarak yolsuzlukların
çok olduğu bir hükümet olduğu için siyasi istikrar yok. Bu yüzden yatırımcı
gözünde riskli bir ülke. Faizleri Türkiye’den yüksek.Politika faizleri %12,5
da. Ülke CDS si yüksek ülkelerden biri olan Brezilya’nın risk primi 194.Bu da
yatırımcı çekmek için yüksek faiz vermesine yol açıyor.
GÜNEY AFRİKA RANDI
Güney Afrika Randı
2015 yılı başından sonra ki 3 ayı hızlı bir şekilde Dolar karşısında %7,93
değer kaybetmiş ama sonradan hızlı bir
şekilde aldığı parasal önlemler sayesinde değer kaybını %2,03 çekmiş.
Güney Afrika da riski
primi yüksek ülkelerden biri.En son araştırmalara göre 229 gibi yüksek bir CDS
sahip. Bunun en büyük sebeplerinden biri ülkedeki çok yüksek işsizlik ve kötü
cari denge.
HİNDİSTAN RUPİSİ
Hindistan Rupisi yıl
başından sonra Dolar karşısında 1 ay gibi bir sürede %3,11 oranında değer
kazanmış ama sonra tekrar değer kaybetmeye başlamış ve tekrar %1,06 değer
kaybetmiş. Ama kırılgan 5 içinde en az değer kaybeden para birimi olmuş.
CDS birimi tam olarak
kesin veriler olmadığı için yok. Cari denge bakımından sorunlar yaşıyan
Hindistan dünyanın en büyük 2. en büyük nüfusuna sahip ülke ucuz işçiliği
şirketlerin yoğun yatırım yapmasına buda ihracat oranlarının hızlı artmasına ve
ekonomisinin hızla büyümesine sebep oluyor.
Hindistan gelir
dağılımı açısından uçurum olan bir ülke olarak tarif edilir ama gini
katsayısına göre Türkiye’den daha iyi bir gelir dağılımına sahiptir. (Hindistan
Gini katsayısı 0,37 , Türkiye Gini katsayısı 0,42)
KIRILGAN 5’Lİ ÜLKERİNDEN İŞSİZLİK
**Veriler IMF sayfasından alınmıştır.
2003-2014 yılları
arasında kırılgan 5’li de işsizlik ortalaması
Türkiye : 10
Brezilya:8,7
Hindistan:5,2
Güney Afrika:24,6
Endonezya: 8,2
1992-2002 yılları
arası kırılgan 5’li işsizlik ortalaması
Türkiye : 7,9
Brezilya:7
Hindistan:4
Güney Afrika:22,7
Endonezya:5,62
Güney Afrika da bu kadar büyük işsizlik
görülme sebebi dışarıdan çok fazla işçi göçü almasıdır. Güney Afrika
Cumhuriyeti elmas madenleri ile ünlüdür. Bu madenleri işletme hakkı büyük
oranda İngiliz şirketlerine aittir. Bu şirketler ucuz işçi çalıştırmaktadır.
Afrika kıtasının ekonomik koşulları sebebiyle kıtada çok sayıda işsiz ve açlık
sınırının altında yaşıyan insan vardır. Güney Afrika’daki maden işi de bu
yüzden cazip bir hal almaktadır. Dışarıdan çok fazla göç alması şirketlerinin
işine gelmektedir ve en ucuz ücretli işçileri işlere almaktadır. Buda Güney
Afrika’da işsizliğin senelerdir çok yüksek oranlarda kalmasına sebep
olmaktadır.
Kırılgan 5’li
ekonomilerinde 2003 – 2014 yılından işsizlik artış göstermiş.
Burada ilginç olan ise Türkiye. 1992-2002
yılları arası Türkiye için çok kötü bir dönem olarak söylenir ama işsizliğe
bakınca aslında işsizlik 1992-2002 yılları arası daha iyi durumdaymış. Ve bir
diğer çıkarım ise dünya genelinde aslında git gide artan bir işsizlik sorunu
mevcut.
KIRILGAN 5’Lİ ENFLASYON ORANLARI
2003-2014 yılları
arası enflasyon ortalaması
Türkiye:9,1
Brezilya:6,4
Hindistan:7,4
Güney Afrika :5,4
Endonezya:6,7
1992-2002 yılları
arası enflasyon ortalması
Türkiye:71,3
Brezilya:417
Hindistan:7,1
Güney Afrika:7,9
Endonezya:8
1992-2002 yılları
arasında dünyada enflasyon ortalaması 57,7.
2003-2014 yılları
arası dünyada enflasyon ortalaması 6,7.
Türkiye her iki
göstergede de enflasyon oranı dünya ortalamasının üstünde. Brezilya 1992-2002
yılları arasında yaşadığı hiper enflasyonu hızlı bir şekilde atlatıp dünya
ortalamasını yakalamış.
KIRILGAN 5’Lİ DE BÜYÜME RAKAMLARI
2003-2014 yılları
arası büyüme ortalaması
Türkiye :5
Brezilya:3,4
Hindistan:3,4
Güney Afrika:3,4
Endonezya:5,7
1992-2002 yılları
arası büyüme ortalaması
Türkiye:3,4
Brezilya:2,5
Hindistan:5,8
Güney Afrika:2,3
Endonezya:3,9
Hindistan büyümesi
yavaşlamış durumda , Endonezya gelişmekte olan ülkeler içinde iyi bir yere
sahip.
Türkiye’nin 2014
büyüme rakamının %2,9 kalması piyasalarda ki bir durgunluğa işaret etmektedir.
Gelişmekte olan
ülkeler 2014 yılında %4 büyüdü , büyüme de dünya ortalaması %3,3.
KIRILGAN 5’Lİ DE CARİ DENGE
2003-2014 yılları
arası cari denge ortalaması
Türkiye: -5,4
Brezilya: -0,7
Hindistan: -1,8
Güney Afrika: -4,2
Endonezya: 0,6
1992-2002 yılları
arası cari denge ortalaması
Türkiye: -0,9
Brezilya: -2,3
Hindistan: -0,7
Güney Afrika: -0,2
Endonezya : 0,7
KIRILGAN 5 ‘Lİ BÜTÇE DENGESİ
2003-2014 yılları
arası bütçe dengesi ortalaması
Türkiye: -3,1
Brezilya: -3,1
Hindistan: -7,9
Güney Afrika: -2,2
Endonezya : -0,9
1992-2002 yılları
arası bütçe dengesi ortalaması
Türkiye: -14,4
Brezilya: -4,9
Hindistan:-7,4
Güney Afrika:-1,3
Endonezya : -0,9
KIRILGAN 5’Lİ RİSK PRİMİ (CDS PRİMİ)
Türkiye: 245
Brezilya:194
Hindistan: ?
Güney Afrika:229
Endonezya:233
2002 – 2013 arasında
yükselen ekonomiler arasında en öndeki ülkeler kategorisinde yer verilen
Türkiye, Fed’in tahvil alımlarını kısmaya başlayacağını açıkladığı 22 Mayıs
2013’den hemen sonra gerilere düşmeye ve giderek kırılgan ekonomi olarak
listelenen kategoride en kırılgan ekonomi olarak sınıflandırılmaya başlamış
bulunuyor.
Ne oldu da Türkiye
ekonomisinin dışarıdan algılanması böyle değişti?
Bu soruya yanıt ararken
ekonomide nelerin değiştiğine bir bakalım:
(1) Büyüme oranında düşüş var.
Türkiye, yakaladığı yüksek büyüme oranlarını sürdüremiyor. (2) Cari açıkta
ciddi bir düzelme yok. Türkiye, cari açığını sürdürülebilir düzeye bir türlü
indiremedi. Büyümesi düştüğü halde cari açığı yüksek kalmaya devam ediyor.
(3)
Türkiye’nin dış finansman ihtiyacı giderek artıyor. Fed’in tahvil alımını
azaltmaya devam edeceği bir dünyada likidite eskisi kadar bol olmayacak ve
Türkiye yabancı kaynak bulmakta zorlanacak.
(4) Türkiye, ekonomide ortaya çıkan
sıkıntılara politika araçlarını kullanarak yanıt vermekte zorlanıyor ve
gecikiyor. Bunu kurlardaki artıştan sonra yaşadık. Faiz artırımında geç
kalındı. (5) Ekonomi dışı alanlarda sıkıntılar büyüyor ve bunlar ekonomiyi
olumsuz yönde etkiliyor.
(mahfi eğilmez)
Bütün bu gelişmeler
Türkiye’yi yükselen ekonomilerin ön sıralarından son sıralarına çekmiş ve en
kırılgan ekonomi konumuna getirmiş bulunuyor.
Comments
Post a Comment