7 YILDA BİR MEYDANA GELEN TEHLİKE ?

7 yılda bir meydana gelen tehlike : KRİZ !

Ekonomik sistem basit temellere dayalı bir şekilde işler. O kadar hassastır ki küçücük bir olaydan bile durgunluk hatta bunalım içine girebilir. Ekonomik olaylarda panik havası çok çabuk yayılır.  Bir anda bakarsınız yabancı yatırımcı kaçmaya başlamış , tüketici talebi azalmış , üretim tesisleri sinek avlamaya başlamış , her yerde işsiz insanlar dolaşır olmuş. Panik havası güçlü bir durumdur. 2 yılda elde ettiğiniz ekonomik ilerleme 1 ay gibi kısa bir zamanda yok olabilir. 
İşte şu anda yaşadığımız ekonomik durgunluk , kötü ortam da bir panik havası. Ekonomik durum o kadar kırılgan ki bir söylentide bile çok aşırı tepki veriyor. Aslında ekonomide bu durumlar ilk defa yaşanmıyor. Başka şekillerde daha öncede yaşanmıştı. 
1980 , 1987 , 1994 , 2001 , 2008 , 2015??

Yukarıda fark ettiyseniz 7 yılda bir düzenli olarak küçük veya büyük bir ekonomik kriz yaşamışız. Peki 7 yılda bir olması tesadüf mü ? Yoksa bunun bir sebebi var mı ? İşte bugün bunu inceleyeceğiz. 

İktisadi döngüler uzun süreli bir büyüme eğilimi sırasında meydana gelir ve tipik olarak nispeten hızlı iktisadi büyüme zamanları ile durgunluk veya gerileme zamanları arasında oluşur. 
Bu dalgalanmalar sıklıkla GSYH büyüme oranları kullanılarak ölçülmektedir. İktisadi döngüler ile ilgili yapılmış çalışmalar var. En ünlüleri Kitchin döngüsü , Juglar döngüsü , Kuznets Çarkı , Kontratiev dalgası. 

Kitchin Döngüsü (3-5 Yıl)

Kitchin dalgalanma sebebi olarak şirket stoklarını işaret etmiştir. Eğer şirketler talebin artacağını düşünerek üretimi hızlandırırsa ve talep planladıkları gibi artmaz ise ekonomi yavaşlamaya başlar. Kitchin şirket stokları azalıyor ise ekonomik büyüme , stokları artıyor ise ekonomik durgunluk var demiştir. Kitchin çalışmaları sonucu bu stoklarda artış ve ekonomik yavaşlamanın 3 ile 5 yıl aralıklarla olduğunu söylemiştir. 

Juglar Döngüsü (7-11 Yıl)

En sık kullanılan döngü tipidir. Ekonomistler ekonomik döngüden bahsederken genellikle Juglar döngüsünden bahseder. Yıl aralıklarına bakıldığında günümüze en yakın tahmini Juglar vermiştir. Juglar'a göre şirket yatırımları ekonomik büyümeyi belirliyor. Eğer talep artıyor ve şirket artan talepten dolayı yatırım yapıyor ise büyüme devam ediyor demektir. Ama eğer ülkede siyasi , jeopolitik vb. bir sorun varsa şirket yatırımları azalıyor ve ekonomik daralma ( resesyon) başlıyordur. 

Kuznets Çarkı (15-25 Yıl)

Şirket veya hükümetin yol , demiryolu , hastane vb. alt yapı harcamalarındaki süredir. Devlet alt yapı yatırımları yaptığı sürece dış ve iç yatırımcılar destek veriyor ve ülke ekonomisi güç kaybetmiyor. Ama hükümet alt yapı çalışmalarını azaltmaya başladığı zaman ekonomi durgunlaşıyor. Kuznets 15 ile 25 yıl arasında ülkelerde bu durumdan dolayı bir daralma olduğunu çalışmalarında belirtmiş. 

Kontradiev Dalgası (45-60 Yıl)

Süper döngü olarak bilinir. Kapitalizmin evrelerine işaret eder. Her 45 ile 60 yıl senede bir , kapitalizmde insanları ekonominin yapısını ve işleyişini sorgulamaya iten krizler yaşandığını ima eder. 

Yukarıda açıkladığım gibi bir çok ekonomist ekonomide bir döngü olduğuna inanır. Bu döngünün kesin bir zamanı yoktur. Ama kapitalist sistemi içinde barındırdığı durumlardan dolayı ekonomiler belli bir zaman büyür sonra küçülür. Bu döngü hep böyle olmuştur. 

Grafikte de görüldüğü gibi ülke ekonomileri belli bir zamanda yükseliyor sonra düşüş trendine giriyor. Dip noktasını gördükten sonra tekrar yukarı doğru bir sıçrama yapıyor. Genellikle bu hareki 7 ile 11 arasında gerçekleştiriyor. 

Dipten dönüş zamanı ekonomik krizin durumuna göre farklılık gösteriyor. 

www.mahfiegilmez.com

Keynes ekonomi döngülerinde dipten nasıl çıkılacağı ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Ve 1929 buhranından çıkılması yol gösterici olmuştur. Hala her ekonomik krizde kurtarıcı olarak görülüyor. Söyledikleri günümüzde bile geçerliliğini koruyor. Keynes kriz dönemlerinde devletin harcama yaparak ekonomiyi tekrar canlandırması gerektiğini söylemiştir. 

Y= C+I+G+(X - M)

Buradaki G kamu harcamalarını ( hükümet harcamaları)dır. Tüketim azaldığı zaman , yatırımda azalır. Otomatik olarak ekonomi yavaşlar. Bu yavaşlamayı yani dip noktasındaki ekonomiyi tekrar yukarı taşıyabilmek için hükümet vergileri azaltıp kamu harcamalarını artırması gerektiğini söylemiştir Keynes. 

Mınsky Anı

Hyman Mınsky post keynesyen bir iktisatçıydı. Keynes finans teorisi kısmını açık bırakmıştı. Mınsky işte bu alanı doldurdu. Finansal istikrarsızlık hipotezini geliştirdi. Günümüzde bu hipotez ''Mınsky Anı'' olarak anılıyor. Bu kriz döngüsü ekonomik krizlerin neden tekrar tekrar çıktığını anlatır. 

Krizlerden sonra bankalar , şirketler , tüketiciler temkinli adımlar atar. İlk başlarda yapacakları yatırımları iki kez düşünürler. Tüketiciler paralarının çoğunu tasarruf eder ve kendilerini güvence altına alırlar. Sonuçta krizden yeni çıkılmıştır. Her kesim her attığı adıma dikkat eder. Ama sonradan herkes geçmişi unutur ve kriz çıkma olasılığı tamamen bitmiş gibi hareket etmeye başlar. Bankalar bol keseden kredi dağıtır , tüketiciler tasarruf oranını azaltır ve bankalardan aldığı kredilerle tüketim yapar. Şirketler ise risk oranını artırarak yatırım yapar. Ve sonra piyasalarda bir şok yaşanır ve her şey tersine döner. 

Petrol krizi , konut balonunda yaşananlar ve son dönemde yaşanan Fed  gibi hiç beklenmedik bir anda çıkan ekonomik şoklar her şeyin tersine dönmesine neden olur.  

Tüketiciler harcamayı kısar. Gelecek belirsizliğinden dolayı tasarruf oranı artar. Azalan talepten dolayı şirketler üretimi ve yatırımı azaltır. Bankalar ekonomide ortaya çıkan belirsizlikten dolayı kredi vermeyi azaltır. Yabancı yatırımcılar ülkede ortaya çıkan riskten dolayı paralarını alıp giderler. Keynes amca imdada yetişir. Hükümetler Keynesyen politikaları uygulamaya başlar. 

Son dönemde yaşananlardan aynı bu şekilde gelişti. Parasal genişleme dönemi vardır her şey çok güzeldi. Gelişmekte olan ülkeler yüksek faiz veriyor ve yabancı yatırımcıyı çekiyordu. Ülkelerdeki yatırımlar artıyor ve büyüme oranları yükseklerde geziyordu. Ama ne zaman Fed parasal genişlemeyi bitirdi ve parasal daralmadan bahsetmeye başladı işte o zaman piyasalar bir panik havası oluştu. Birde üstüne Çin ekonomisinde ve GOÜ'lerde sıkıntı başlayınca panik dahada yayıldı ve şu andaki ekonomik çıkmaza girdi. Bakalım büyüyemeyen , deflasyon riski ile karşı karşıya kalan dünya ekonomisini neler bekliyor.